کوره مناسب پخت سفال

چطور سفالینه‌های باستانی پخته شدند و چطور کوره‌ها پدید آمدند؟ انواع کوره‌ها چیست؟ و چه کوره‌ای مناسب شما است؟ با مطالعه این مطلب می‌توانید کوره‌ای که مناسب فضای کاری شما است را انتخاب کنید، همچنین برندهای معروف کوره را شناخته و نکاتی در مورد شیوه نگهداری کوره بدانید.

تاریخچه کوره و پخت سفال

6000 سال پیش از میلاد، اولین کوره پخت سفال در صنعت سفالگری ظهور پیدا کرد. این اولین پیشرفت فنی بشر در امر سفالگری است و پس از آن، می‌توان به مواردی همچون ضخامت یکنواخت ظروف، گردی ‌کامل ظرف که نشانه پیدایش چرخ ابتدایی سفالگری بود، استفاده از دوغ‌آب خاک رس برای صاف شدن سطح ظروف و استفاده از ترکیبات شیمیایی به صورت کاملا تجربی برای طراحی ظرف، اشاره کرد.
در این برهه زمانی که حدودا 4000 سال پیش از میلاد است، نوعی کوره در ایران ابداع شد که امکان کنترل حرارت را داشت. عملکرد کوره به این صورت بود که آتشخانه آن زیر محل قرارگیری سفال خام بود و در واقع گودالی در زمین برای محل قراردادن هیزم و ساختن آتش کنده شده بود. سپس دهانه آن را، رو به بادهای مناسب قراردادند، روی گودال سکویی دیواره‌دار ساختند که پوشش آن خشت مانند بود و روی سکو را به صورت توری سوراخ کردند. این حرکت باعث شد تا آتش و حرارت به صورت یکنواخت به سفالینه‌ها برسد. روی این سکوی مشبک را برای هر بار پخت با گل به صورت گنبدی می‌پوشاندند تا از اتلاف حرارت جلوگیری کنند. بر روی سقف سوراخ‌هایی ایجاد می‌کردند تا دود و گاز حاصل از آتش خارج شود همچنین عمل مکش به صورت مستمر جریان انجام شود. یکی از دلایل نخودی رنگ بودن برخی از سفالینه‌های ایرانی همین نوع کوره است. جالب است بدانید این نوع کوره همچنان مورد استفاده است و صاحبان کوره‌های آجرپزی همچنان دلباخته رنگ نخودی آجرها هستند.

انواع کوره برای پخت سفال و سرامیک

کوره‌هایی که در صنعت سفال و سرامیک استفاده می‌شوند انواع مختلفی دارد مانند کوره تونلی، کوره سنتی، کوره استوانه، کوره آزمایشگاهی و... اما کوره‌ای که برای سفالگری در کارگاهی کوچک و  نه کارگاهی صنعتی به کار می‌آید، بدین شکل هستند:

• کوره‌های صندوقی: کوره‌های صندوقی که درب آنها از بالا و مانند صندوقچه باز می‌شود، دارای فضای بیشتری هستند اما گذاشتن و برداشتن سفالینه‌ها در آن دشوارتر است. 
• کوره‌های یخچالی: کوره‌های یخچالی کوره‌هایی هستند که درب آنها از جلو و مانند کمد یا یخچال باز می‌شود. فضای داخلی این کوره‌ها با پایه و صفحات سنگی، مطبق شده است و این طبقات قابل جابجایی است. همچنین تمام نقاط داخل کوره قابل دسترسی است، بنابراین پر و خالی کردن آن ساده‌تر است.

کوره سمت راست مدل صندوقی و کوره سمت چپ کوره یخچالی یا کمدی است

کوره‌های گازی یا برقی

کوره‌ها با دو منبع انرژی گاز و برق کار می‌کنند.

1. کوره‌هایی که با گاز کار می‌کنند مصرف بسیار پایینی دارند و به صورت کلی تکنیک‌هایی مانند: راکو، ساگار و احیا که برای پخت سفال و لعاب وجود دارد، فقط در کوره گازی قابل اجرا است. در واقع این تکنیک‌ها احتیاج به شعله مستقیم و یا دوده دارند.
2. کوره‌هایی که با برق کار می‌کنند برای منزل یا کارگاه‌های با کار کم مناسب‌تر هستند چرا که تنها با فشار یک دکمه در صفحه‌ای دیجیتالی کوره را خاموش، روشن و حتی تنظیم می‌کنید. کوره‌های برقی به صورت تک فاز، دو فاز و سه فاز وجود دارند که بستگی به تامین میزان حرارت درخواستی و کنتور برقی که از آن استفاده می‌کنید دارد. 

پیشنهاد ما این است که کنتور کوره را جدا کنید، درست است که گرفتن کنتور جدید دردسر دارد ولی با توجه به این مطلب که کوره برق مصرفی بالایی دارد بهتر است این کار را انجام دهید. 

تفاوت کوره مینا کاری و پخت بدنه

برای پخت سفالینه‌ها دو جور پخت وجود دارد یکی پخت بدنه (یا همان پخت بیسکویت) و دیگری پخت لعاب می‌باشد. بیسکویت‌ها دو نوع هستند، بدنه‌های رسی و بدنه‌های سفید یا همان سرامیک که بیشتر در چین، ژاپن و اروپا با آنها کار می‌شود. برای پخت بدنه‌های رسی به دمایی حدود 900 درجه و برای پخت سرامیک به حرارتی حدود 1000 درجه احتیاج است که معمولا همه کوره‌ها این درجه را پوشش می‌دهند.
در پخت لعاب اما نکاتی وجود دارد. اگر لعاب روی بدنه‌ی رسی باشد در دمای 700 درجه پخته و رنگ باز می‌کند ولی اگر روی بدنه‌ی سفید لعاب خورده باشد این حرارت باید به درجه 1050 نیز برسد. پخت لعاب با حرارت رابطه مستقیم دارد. مثلا برای پخت لعاب روی بدنه‌های سرامیکی باید برای رسیدن به دمای مورد نظر صبور بود زیرا که دمای 1050 را باید در مدت زمان بسیار طولانی‌تری پیش برد. این پروسه پخت و رنگ باز کردن لعاب باید چیزی بیش از 10 ساعت طول بکشد تا به نتیجه دلخواه رسید.
از این روی کوره‌های لعاب و لعاب مینا کاری‌ نیاز به کوره‌های متفاوتی دارند که حرارت بیشتری تولید می‌کنند.

بشقاب مینا‌کاری هنر شهر اصفهان

کوره‌های سفارشی یا آماده

یکای گنجایش کوره لیتر است و کوره‌های آماده از 110 لیتر موجود هستند به بالا. برای اینکه دید بهتری نسبت به اندازه یک کوره 110 لیتری داشته باشید، یک مکعب 40*50*50 را در نظر بگیرید. این ابعاد شامل طول، عرض و عمق کوره می‌شود درواقع داخل یک کوره 110 لیتری حدودا 26 عدد بشقاب 15 سانتی متری قرار می‌گیرد. اگر کوره‌ای با ابعاد خاص در نظر دارید، می‌توانید آن را سفارش دهید. شرکت‌های معتبری هستند که می‌توانند کوره شما را آماده کنند.

سوالات مهم و متداول

1. برای هر بار روشن کردن کوره حدودا چقدر هزینه برق داریم؟ موسسات آموزشی با ارائه درخواست و ضمیمه کردن مجوزهای لازم، شامل 90 درصد بخشودگی می‌شوند. در غیر این صورت اگر کوره‌ای 120 لیتری دارید و در زمان مصرف پایین برق آن را برای 8 ساعت روشن و دمای آن را روی 1100 درجه تنظیم کنید، حدود 80.000 تومان هزینه برق برای شما محاسبه خواهد شد. (این مبلغ تا سال 1398 اعتبار دارد)
   
   
2. آیا کوره‌های برقی برای مصرف منزل بو یا دود تولید می‌کنند؟ خیر، ممکن است در پخت اول تا سوم کمی بو احساس کنید اما بعد از آن دیگر هیچ بویی نخواهید شنید.
   
   
3. کوره تست چیست؟ کوره تست همان کوره معمولی است که در ابعاد کوچک‌تری ساخته می‌شود. این کوره‌ها 50 لیتری هستند و میزان مصرف انرژی کمتری دارند یا اصطلاحا کم مصرف هستند. کوره تست برای امتحان کردن لعاب‌ها با ترکیبات مختلف مورد استفاده قرارمی‌گیرند.

کوره تست لعاب کوره‌ای با گنجایش نهایتا 50 لیتر

4. اگر کوره نداشته باشیم چه کنیم؟ اگر امکان داشتن کوره را به هر دلیلی نداریم باید از موسسات یا مراکزی که کوره دارند کمک بگیریم درواقع برای پخت از خدمات اجاره کوره آنها استفاده می‌کنیم. برای مثال شما می‌توانید کوره موجود در خانه فرهنگی آنسو را برای یک پخت اجاره کنید.

5. از کجا و از چه کسی کوره بخریم؟ از آنجایی که ما برای خرید کوره بسیار پرس و جو و تحقیق کردیم به شما پیشنهاد می‌کنیم برای خرید کوره به کارگاه «مارال سرام» مراجعه کنید. ضمنن می‌توانید با جناب آقای مهردوست با شماره‌های 09197012268 و 02176506758 تماس بگیرید. قطعا ایشان بسیار حرفه‌ای و صمیمانه شمارا راهنمایی خواهند کرد.

6. به برق خانگی می‌توان کوره نصب کرد؟ بله، فقط باید کنتور 32 آمپری باشد و یک کابل توکار از کنتور به صورت مستقیم به کوره وصل گردد. شما می‌توانید از همان فروشگاهی که کوره را خریداری کردید باید بخواهید که آمپر مناسب مصرف خانگی را برای شما درنظر بگیرند.

7. بزرگترین کوره برای منزل یا یک موسسه آموزشی چه حجمی می‌تواند داشته باشد؟ 120 لیتری تک‌فاز بزرگترین کوره‌ای است که برای منزل یا موسسه بهتر است استفاده شود.

نکات ایمنی و نگهداری کوره‌

• لعاب هنگام پخته شدن و پتوهای نسوز داخل کوره زمانی که در حرارت قرار می‌گیرد، گازهایی را از خود منتشر می‌کنند که بهتر است کوره در فضای اصلی کارگاه یا جایی که آدم‌ها به مدت طولانی تنفس می‌کنند، نباشند. بهتر است کوره در حیاط یا زیرزمین جایگذاری شود و در بالای ساختمان قرار نگیرد.
•  بهتر است کوره را در پایان شب روشن تا به کنتور فشار نیاید و همچنین در ساعات اوج مصرف برق نباشد.
• هنگام چیدمان سفالینه‌ها و یا برداشتن آنها پس از پخته شدن در کوره بسیار باید دقت کرد که دست بدون محافظ به پتوهای نسوز داخل کوره اصابت نکند زیرا احتمال بروز کهیر وجود دارد گذشته از آن این پتوها حاوی مواد سمی است. پیشنهاد می‌شود هنگام پر یا خالی کردن آن از دستکش‌های صنعتی و زخیم استفاده کنید.
• بهتر است هر چند وقت یک بار داخل کوره جاروبرقی کشیده شود. این کار به این دلیل است که فضای داخل کوره را غبار لعاب می‌پوشاند و پس از مدتی متوجه غبار گرفتگی روی کارهای جدیدی که داخل کوره می‌گذارید می‌شوید.
• برای اینکه کوره عمر طولانی‌تری داشته باشد بهتر است تا زمانی که به صورت کامل خنک نشده است درب آن باز نشود.

در نهایت در نظر داشته باشید قبل از خرید کوره حسابی تحقیق کنید که چه نوع کوره‌ای مناسب فعالیت شما است همچنین از برندهای معروف مانند لیواری و مهردوست خرید کنید. درنظر داشته باشید که کوره خارجی وجود ندارد، زیرا کوره به خدمات پس از فروش نیاز دارد درنتیجه، مانند یک وسیله برقی نیست که همه تعمیرکارها بتوانند آن را درست کنند. درست کردن و عیب‌یابی کوره به تخصص احتیاج دارد.