

داستان تولد چرخ سفالگری
هزاران سال پیش، اولین چرخ سفالگری در حالی اختراع شد و رونق گرفت که بشر به دنبال راهی برای افزایش تعداد سفالینهها، کاربردیتر کردن دستسازهها و نظم بخشیدن به آثارش میگشت. در این مطلب از وبلاگ آنسو بیشتر درباره داستان تولد چرخهای سفالگری و سیر تکاملی که پیمودهاند بخوانید.
اختراع چرخ سفالگری، نقطهای مهم در صنعت سفال و سرامیک است. این چرخهای سفال بودند که توانستند به تولید انبوه سفالینهها کمک کنند، آنها را ظریفتر کردند و به سفالگران اجازه دادند تا طرحها و ظروف جدیدی را خلق کنند. اما این ابزار جادویی چگونه به زندگی بشر راه یافت؟ در این مطلب از داستان تولد تا تکامل چرخ سفالگری بخوانید.
پیشینه ساخت چرخ سفالگری از گذشته تا امروز.
کاوشهای باستانشناسی در حوالی تپه سیلک کاشان به کشف سفالینههایی منجر شد که ظریفتر، منظمتر و نازکتر بودند. این موضوع نشان میداد که احتمالا سفالگران این منطقه در حدود 4 هزار سال پیش از میلاد، تختههای چوبی باریکی داشتند که برای ساخت سفالینهها از آن بهره میبردند. این تختهها را روی زمین میگذاشتند و سفالگر تخته را با دست میچرخاند تا کمکم ظرفی که میساخته، شکل بگیرد. جالب است که ظروفی با این ظرافت و دقت در آن دوران در بخشهای دیگر جهان دیده نمیشود و در نتیجه، به همین دلیل اختراع و پیدایش چرخ سفالگری را به ایران نسبت میدهند.
پس از آن، چرخهای سفالگری کمکم شکلهای دیگری به خود گرفتند و به مرور کار کردن با آنها ساده و سادهتر شد. به همین دلیل سفالهایی که پس از این دوران در ایران یافت شدند، عمدتا چرخساز بودند و بهجز مناطق خاص مانند کلپورگان که هنوز بعد از 7 هزار سال سفالها دستساز هستند، سفالگران با اتکا به چرخش چرخهای سفالشان روزگار را میگذرانند.
سفال کلپورگان هنوز هم به دست زنان این منطقه بدون استفاده از چرخ ساخته میشود
بعدها چرخها شکل دیگری به خود گرفتند و صفحاتی داشتند که سفالگر میتوانست با کمک پاهایش آن را بچرخاند و روی صفحهی بالاتر گل سفال را قرار دهد. به این شکل چرخهای سفالگری شکلهای پیچیدهتری گرفتند و برای کار در محیطهای گوناگون آماده شدند. امروزه بیشتر چرخهای سفالگری با برق کار میکنند، دارای مخزن آب هستند و شیوهی طراحی آن به گونهای است که حتی میتوانید آنها را در آپارتمان هم استفاده کنید.
چگونه سفال چرخساز و دستساز را تشخیص دهیم؟
مهمترین راه تشخیص سفالهای چرخساز از روی خطوطی است که روی سفالها در اثر گردش چرخ سفالگری، نقش میبندند. هرچه فاصله بین این خطوط کمتر باشد، یعنی سرعت آن چرخ بالاتر بوده و احتمالا قدمت سفال کمتر است اما به دلیل ظرافت و زیبایی بیشتر، با ارزشترند. سفالهای چرخساز نسبت به سفالهای دستساز متنوعترند، منظمتر روی آنها کار شده و ضخامت کمتری دارند.
سفالگری با چرخ یکی از تکنیکهای پرطرفدار سفالگری است
اولین سفالهای چرخساز ایرانی
باستانشناسان، ظهور سفال خاکستری را به حضور آریاییها در ایران و استفاده آنها از چرخ سفالگری نسبت میدهند. درواقع سفالهای آریایی جز اولین دستسازههایی هستند که در ساخت آنها از چرخ سفالگری استفاده شده است. نکته بسیار مهم آن است که رواج سفال خاکستری و همزمانی آن با عصر آهن آنقدر مهم است که در تاریخ باستانشناسی ایران، موضوعی بهنام «فرهنگ سفال خاکستری» وجود دارد. این رواج و فراوانی سفال خاکستری بدون چرخهای سفالگری میسر نمیشد و در واقع آنچه که از این عصر به یادگار مانده، حاصل زحمات سفالگرانی است که با چرخهای سفالگری، استادانه کار میکردند.
چرخهای سفالگری و کمک به مسلمانان
سفالینهها تا قرنها تقریبا بدون رقیب بودند تا اینکه بشر به علم ذوب فلزات دست یافت و توانست ظروف و وسایلش را با مواد دیگری هم خلق کند. مثلا پادشاهان در عصر ساسانی جامها و ظروف زرین و سیمین داشتند و یا فلز مس توانسته بود راهش را به میان زندگی مردم باز کند. اما ظهور اسلام و قوانینی که پیروانش را از خوردن و آشامیدن در ظروف طلایی و نقرهای منع میکرد و از آنها میخواست که سادهزیست باشند، باعث شد تا دوباره چرخهای سفالگری بهکار بیفتند و ظروف سفالی در حجم انبوه تولید شود. این موضوع توانست به رونق اقتصادی مناطق گوناگونی نیز منجر شود و صنعتگران به سفال نه فقط به عنوان یک ابزار و وسیله زندگی بلکه بهعنوان محلی برای نمایش هنرها و استعدادهایشان نگاه کردند. به همین دلیل در دوره اسلامی سفال لعابدار و زرینفام گسترش پیدا کرد و بعدها هنر کاشیسازی نیز با کمک آن رونق گرفت.
سفالگری با چرخ را در آنسو به رایگان تجربه کنید
چرخهای سفالگری، چون جادوگران چیره دست به هنرمندان کمک کردند تا با نگاهی نو به صنعت سفالگری نگاه کنند و در خلق آثار بدیع و شگفتانگیز بکوشند. به همین دلیل ظهور چرخ سفالگری نقش مهمی در صنعت سفال دارد و میتوان حتی آنرا نقطهای مهم در تاریخ بشریت دانست.
1398/06/17, 16:06


مه روشن میان اختران پنهان نمیماند، میان شاخههای گل مشو پنهان که پیدایی
© 2025 AnsooCafe All rights reserved.